Süni zəka sahəsində 10 qorxunc inkişaf
Digər
07.05.2017
Farid Pardashunas
Stephen Hawking, Bill Gates və Elon Musk kimi məşhur
simaları birləşdirən bir ortaq nöqtə var. Xeyir bu onların sahib olduqları var
dövlət deyil. Onların hər üçü süni zəka tərəfindən baş verə biləcək məhşər
günündən qorxurlar. Təbii ki, bu nəzəri ssenaridir hansında kı, süni zəka Yer
kürəsində dominant həyat növü ola bilər. Lakin süni zəka tərəfindən məhşər
gününün ola biləcəyi böyük sualdır. Sözügedən məşhur simaların nəzəri ssenarini
narahatlıqla qarşılamalarına nə səbəb oldu? "Terminator” kimi filmlərdə baş verən
hadisələrin real həyatda ola biləcəyi ehtimalı nə dərəcədədir? Gəlin həmin məşhur
simaların narahatlıq keçirtdikləri mövzunun səbəblərinə nəzər yetirək.
Onlar aldatmağı və yalan danışmağı öyrənirlər:
Yalan universal davranışdır. İnsanlar bu davranışdan həmişə
istifadə edirlər. Hətda bəzi heyvanlar belə - dələlər və bir çox quşlar təbiətdə
sağ qalmaqdan ötrü yalan faktorundan istifadə edirlər. Hər-halda yalan
faktorundan təkcə insanlar və heyvanlar istifadə etmirlər. Corciya Texnoloji
Universitetinin alimləri aldatmağı və yalan danışmağı bacaran süni zəkalı
robotlar yaradıblar. Professor Ronald Arkin-in başçılığı ilə fəaliyyət göstərən
müşahidəçi qrupun fikrincə bu robotları gələcəkdə hərbi sahədə istifadə etmək
olacaq. Həmin robotlar tam hazır olandan sonra hərbi əməliyyatların keçirildiyi
yerlərdə adi əsgərlərlə birlikdə iştrak edə biləcəklər. Sözügedən robotlar
mühafizəçi rolunda çıxış edəcəklər. Onlar hərbi sursat və qida ehtiyyatlarını
düşmənlərdən qoruya biləcəklər. Professor Arkin-in sözlərinə görə onun müşahidələri
üçün bir sıra etik norma problemləri mövcuddur. Əgər həmin müşahidələrin nəticələri
mənfi fikirli insanların əllərinə keçərsə bu əsl təhlükə ola bilər.
Onlar bizim iş yerlərimizə sahib olurlar:
Bir çozlarımız qorxuruq ki, süni zəka və robotlar insanları
məhv edəcəklər. Lakin alimlərin fikrincə biz daha dəhşətli nəticələr haqqında
düşünməliyik. Məsələn robotların iş yerlərini məhv etmələri haqqında. Bir çox
mütəxəssislər narahatdırlar ki, süni zəka və avtomatlaşdırılmış iş prosesi sahəsinə yetirilən böyük diqqət
insanların öz iş yerlərini itirmələrinə gətirib çıxarda bilər. Təkcə ABŞ-da
250.000 robot insanlara xas olan işləri görürlər. Fikirləşinki dünya
texnikasının 90%-nin istehsal olunduğu şərq ölkələrində bu göstərici nə qədər
olacaq. Həmçinin nəzərə alsaq ki, bu göstəricilər hər il artır. Robotların iş
yerlərini zəbt edəcəklərindən təkcə işçilər narahat deyillər. Hətda süni zəka
üzrə mütəxəssislər belə narahatlıq keçirdirlər. Google Brain Project layihəsinin
iştirakçısı və Baidu-nun (Google-un Çin ekvivalenti) baş mütəxəssisi Andrew Ng də
süni zəkanın inkişafı barəsində öz narahatlığını bildirib. Süni zəka bizim üçün
təhlükə yaradır. Belə ki, o hər şeyi digərlərindən daha yaxşı səviyyədə yerinə
yetirir. Hətda nüfuzlu müəssisələr belə bu təhlükə barəsində müşahidələr
keçirdirlər. Məsələn Oksford Universitetinin müşahidələrinə əsasən növbəti 20
ildə Britaniyadakı iş yerlərinin 35%-i süni zəkanın nəzarəti altında olacaq.
Onlar xakerlərdən daha ağıllı olurlar:
Hollywood filmlərində xakerlər çox əla üslubda təqdim
olunurlar. Real həyatda isə bu belə deyil. Onlar həmşə yorğun halda və
yanlarında həmişə bir fincan qəhvə olan sadə insanlardır hansılar ki, komputer
qabağında əyləşərək proqramlaşdırma sahəsində öz dqqətlərini cəmləyirlər. Real
həyatda xakerlik çox sıxıcı ola bilər. Lakin bu çox effektiv və təhlükəli
silahdır. Daha təhlükəli fakt isə ondan ibarətdir ki, mütəxəssislər hər il
xakerlərlə mübarizə üçün nəzərdə tutulmuş daha ağıllı süni zəka sistemləri
yaradırlar. 2016-cı ilin avqust ayında DARPA şrkəti tərəfindən Cyber Grand
Challenge yarışması keçirilmişdi. Yarışmanın məqsədi düşmən sisteminin zəif
nöqtələrini tapıb məhv edərək eyni zamanda öz zəif nöqtələrini aşkar edib
onları aradan qaldırmağı bacaran süni zəka yaratmaq idi. Mütəxəssislər süni zəka
xakerlərinin yaradılmasını təhlükəsizlik uğrunda olduğunu desələr də qeyd edirlər
ki, bu cür texnologiyaların digər əllərə düşəcəyi halda xaos yaranacağı
qaçılmazdır.
Onlar bizim davranışlarımızı başa düşməyə başlayırlar:
Heç şüphəsiz Facebook hal-hazırda ən güclü və nüfuzlu sosial
media platformasıdır. Bir çoxlarımız üçün Facebook gündəlik həyatda qida kimi
önəmli bir yer tutur. Biz hər dəfə bu sosial şəbəkədən istifadə edəndə özümüz də
bilmədən süni zəka ilə əlaqəyə giririk. Bir neçə müddət bundan qabaq Mark
Zuckerberg Berlində olarkən Facebook-un hazırladığı süni zəkanın necə insan
davranışını anladığını başa salmışdır. Facebook-a daxil olan zaman özümüzü necə
apardığımızı və bir sıra elementlərlə necə davrandığımıza görə süni zəka bizə
maraqlı ola biləcək məlumatları özümüzə təklif edir. Mar Zuckerberg bildirmişdir
ki, o digər sahələrdədə daha ağıllı süni zəka sisteminin yaradılması üçün
planlar qurur. Facebook-un süni zəkası hal-hazırda yalnız öyrənə bilir. Lakin
şirkət rəsmiləri ümid edirlər ki, almlər gələcəkdə öyrənməklə yanaşı həmdə
özünü inkişaf etdirəcək süni zəka yaradacaqlar. Hələki bilinmir bu cür ixtira
insan həyatı üçün yararlı olacaq yoxsa yox.
Onlar sevgililəri əvəz edəcəklər:
"Ex Machina” və "Her” kimi Hollywood filmlərində əsas mövzu
ondan ibarətdir ki, baş qəhrəmanlar robota aşiq olaraq onlarla seksual əlaqədə
olurlar. Lakin bu cür ideya real ola bilərmi? Bəli ola bilər və yaxın gələcəkdə
bu artıq mümkün olacaq. Futuroloq Ian Pearson 2015-ci ildə belə bir fikir
bildirmişdi ki, artıq 2050-ci ildə robotlarla cinsi əlaqə adi insanlar
arasındakı cinsi əlaqədən daha çox üstünlük təşkil edəcək. Onun digər bir
proqnozu isə ondan ibarətdir ki, 2025-ci ildə imkanlı şəxslər cinsi əlaqə üçün
nəzərdə tutulmuş süni zəkaya malik robotlara sahib olacaqlar. 2050-ci ildə isə
robotla cinsi əlaqə artıq normal bir proses kimi qəbul olunacaq. Təbii ki, bir
çox insanlar ağıllı robotlarla cinsi əlaqəyə qarşıdırlar.
Onlar xarici görünüşcə insanlara bənzəyirlər:
Şəkildəki gördüyünüz robotun adı Yang-Yang-dır. O süni zəkaya
sahibdir və hər zaman sizin əlinizi sıxaraq sizi ürəkdən qucaqlamağa hazırdır.
Bu robot robotlar üzrə yaponiyalı mütəxəssis Hiroshi Ishiguro və robotexnika
üzrə çinli professor Song Yang tərəfindən hazırlanmışdır. Yang-Yang xarici
görünüş baxımından insana bənzəyən yeganə robot deyil. Məsələn Sinqapur
Texnoloji Unversiteti də insana bənzəyən öz robotonu yaradıb. Aşağıdakı videoda
süni zəkaya sahib olan və universitetdə fəaliyyət göstərən Nadin adlı robotdur.
O salamlamağı, gülümsəməyi və insanları qarşılamağı bacarır. Bundan əlavə
olaraq Nadin insanlarla keçmiş söhbətlərə əsaslanaraq onları tanıya da bilir.
Onlar hiss etməyi öyrənirlər:
İnsanları robotlardan fərqləndirən nədir? Fkirləşirsiniz ki,
bu zəkadır? Xeyr. Süni zəka sizdən dəfələrlə ağıllıdır. Xarici görünüş? Xeyr.
Alimlər insana bənzəyən robotları artıq ixtira ediblər. Bizi robotlardan fərqləndirən
əsas xüsusiyyət ondan ibarətdir ki, biz insanlar emosiyaları göstərə bilirik. Təəssüflər
olsun ki, bir çox alimlər robotlara bizi onlardan fərqləndirən əsas xüsusiyyəti
yeritmək istəyirlər. Microsoft Application and Services Group-dan olan mütəxəssislər
emosiyaları hiss edərək insanla söhbət etməyi bacaran süni proqram yaradıblar.
Xiaoice adlı süni zəka suallara 17 yaşlı qız kimi cavab verir. Əgər o söhbət əsnasında
mövzu haqqında nəsə bilmirsə o uydura bilir. Əgər ona yalan danışılırsa o hirslənir.
Xiaoice-nin gözlənilməzlik xüsusiyyəti onunla söhbəti adi insanla söhbətə
çevirir. Hal-hazırda Xiaoice-nin yaradıcıları onun təkmilləşdirilməsi üzərində
çalışırlar.
Onlar yaxın zamanda bizim beynimizə daxil ola bləcəklər:
Təsəvvür edin ki, istədiyiniz hər-hansı bir dili beyninizə
yükləyərək onu artıq biləcəksiniz. Bu fantastika kimi görünsə də yaxın gələcəkdə
artıq reallığa çevrilə bilər. Google-ın texniki direktoru, futuroloq və
ixtiraçı Ray Kurzweil qeyd edib ki, artıq 2030-cu ildə insan beyninə yeridiləcək
nanobotların sayəsində insanlar daha çox yararlı olacaqlar. Beyində olacaq
kiçik robotların köməyi ilə biz istənilən məlumatı əldə edib onu saniyələr içərisində
yaddaşımıza yaza biləcəyik. Bundan əlavə olaraq biz öz fikir və xatirələrimizi
arxivdə saxlaya və elektron məktub, video, foto kimi faylları göndərə biləcəyik.
Google-da süni zəkanın hazırlanmasında iştirak edən Kurzweil-in fikrincə beyinə
yerdiləcək nanobotlarla insanlar daha unikal olacaqlar. Nanobotlar hətda yaddaş
gücləndirməsi, epilepsiya kimi xəstəliklərin aradan qaldırılmasına və zəkanın
gücləndirilməsinə də nail ola biləcəklər. Təbii ki, potensial təhlükəsiz də
olmur. Belə ki, biz hələ beynin tam olaraq necə işlədiyini bilmirik. Buna görədə
beyinə nanobotların implantasiyası hələki şüphəli görünür. Bundan əlavə olaraq
süni zəka beyni ələ keçirdərək insanı zombi halına sala bilər.
Onlar silaha çevrilirlər:
Rusiya və Çinin hərbi güclərinin getdikcə artma prosesini
cilovlamaq üçün Pentaqon öz büdcəsini 2017-ci il üçün 12-15 milyard dollar təyin
edib. Amerikalı hərbçilər başa düşürlər ki, əgər onlar düşmənlərindən öndə
olmaq istəyirlərsə deməli süni zəkadan istifadə etməlidirlər. Pentaqon müxtəlif
növ robotların hazırlanmasına milyardlarla dollar xərcləməyi planlaşdırır. Bir
neçə ildən sonra onlar döyüş ərazilərinə hərbi robotlar göndərsələr heç təəccüblü
olmayacaq. Müharibə zamanı süni zəkadan istifadə minlərlər insanın canını xilas
edə bilər. Lakin başa düşmək lazımdır ki, zəkası olan silahlı bir robot həmdə
böyük təhlükə mənbəyidir. Bu cür texnologiya göz qırpmadan dinc əhalini və onu
yaradanı belə məhv etməyə qadirdir. Təbii ki, alimlər bu cür təhlükənin
yaranmasını istəməzlər. Buna görə də 2015-ci ildə Argentinada keçirilmiş süni zəka
sahəsi üzrə konfransda alimlər hərbi sahədə süni zəkanın qadağan olunmasını tələb
edən məktuba imza atıblar. Lakin məktub nə dərəcədə kömək ola bilər? Hal-hazırda
biz hərbi sahədə baş verə biləcək inqilabın astanasındayıq və hansı ölkədə bu
inqilab ilk olaraq baş versə o dünyanın daha güclüsü hesab ediləcək.
Onlar lazım olmayanı öyrənməyə başlayırlar:
Gələcəkdə robotların insanlara qarşı çıxmamaqları üçün alimlər
hər il onların düzgün olanı düzgün olmayandan ayıra biləcəkləri üsullar
hazırlayırlar. Beləliklə süni zəka daha insani keyfiyyət daşıyacaq. ABŞ-da bir
sıra alimlərdən ibarət qrup hətda çox gözəl bir üsul fikirləşib. Onlar insani
etikanı süni zəkaya uşaq nağılları danışaraq yeridirlər. Bu üsulda əslində məntiq
var. Belə ki, bir çoxlarımız uşaqlara əsas nsani keyfiyyətləri başa salmaq üçün
onlara nağıllar danışırıq. Süni zəka indi
uşaq kimidir. O bilmir nə doğrudur nə yanlış. Lakin süni zəkaya insani keyfiyyətləri
öyrətməkdədə təhlükə var. Tarixə nəzər salsaq görərik ki, nəyin yaxşı nəyin pis
olduğunu bilə-bilə insanlar qəddar əməllər görməyə qadirdilər. Adolf Hitler və
digər diktatorlara nəzər yetirmək kifayətdir. Əgər insanlar bu cür qəddarlığa
qadirdilərsə onda süni zəkanın həmin qəddarlıqları edə biləcəyi də realdır.
Linki kopyala
Həftənin xəbərləri
Apple Vision Pro ilə əməliyyat həyata keçirildi?!
Ən ağıllı çat-bot IQ testində insanı geridə qoyub